Mabadiliko ya hali ya hewa yanasababisha ukosefu wa chakula, umaskini na kufurushwa makazi barani Afrika

Ripoti ya Hali ya Hali ya Hewa barani Afrika ya 2020 inatoa mukhtasari wa mielekeo na athari za mabadiliko ya hali ya hewa, ikijumuisha kupanda kwa kina cha bahari na kuyeyuka kwa barafu katika bara hili. Inaeleza hatari isiyolinganifu ya Afrika na inaonyesha jinsi faida zinazowekana za uwekezaji katika kukabiliana na hali ya hewa, huduma za hali ya hewa na hali ya hewa na mifumo ya tahadhari ya mapema inavyozidi gharama.

"Katika mwaka wa 2020, viashirio vya hali ya hewa barani Afrika vilibainishwa na kuendelea kwa halijoto, kuongezeka kwa kiwango cha bahari, hali mbaya ya hewa na matukio ya hali ya hewa, kama vile mafuriko, maporomoko ya ardhi na ukame, na athari zinazohusiana nazo. Kupungua kwa haraka kwa barafu za mwisho zilizosalia katika Afrika Mashariki, ambazo zinatarajiwa kuyeyuka kabisa katika siku za usoni, kunaonyesha tishio la mabadiliko ya karibu na yasiyoweza kutenduliwa kwenye mfumo wa Dunia," alisema Katibu Mkuu wa WMO Prof. Petteri Taalas katika dibaji fulani.

"Pamoja na kukabiliana na COVID-19, kuimarisha ustahimilivu wa hali ya hewa ni hitaji la dharura na endelevu. Uwekezaji unahitajika hasa katika ukuzaji wa uwezo na uhamishaji wa teknolojia, na katika kuimarisha mifumo ya tahadhari ya mapema ya nchi, ikijumuisha mifumo ya hali ya hewa, maji na uchunguzi wa hali ya hewa," alisema Prof Taalas.

Ripoti hiyo ni zao la ushirikiano wa WMO, Tume ya Umoja wa Afrika, Tume ya Uchumi ya Afrika (ECA) kupitia Kituo cha Sera ya Hali ya Hewa Afrika (ACPC), mashirika ya kisayansi ya kimataifa na kikanda na mashirika ya Umoja wa Mataifa.

Ripoti hiyo itatolewa tarehe 19 Oktoba wakati wa Kongamano la Kipekee la Hali ya Hewa Duniani na kabla ya mazungumzo ya Umoja wa Mataifa kuhusu Mabadiliko ya Hali ya Hewa, COP26. Inaongezea ushahidi wa kisayansi kuhusu dharura wa kupunguza uzalishaji wa gesi chafu duniani, kuongeza kiwango cha matarajio ya hali ya hewa na kuongeza ufadhili wa kukabiliana na hali hiyo.

"Afrika inashuhudia kuongezeka kwa tofauti za hali ya hewa na mabadiliko ya hali ya hewa, ambayo husababisha maafa na kuvuruga mifumo ya kiuchumi, ikolojia na kijamii. Kufikia 2030, inakadiriwa kuwa watu milioni 118 maskini sana (yaani wanaoishi kwa chini ya dola 1.90/siku) watakabiliwa na ukame, mafuriko na joto kali barani Afrika, hatua za kutosha za kukabiliana nazo hazisipowekwa.

Hii itaweka mizigo ya ziada kwenye juhudi za kupunguza umaskini na kutatiza kwa kiasi kikubwa ukuaji na ustawi, » alisema H.E. Josefa Leonel Correia Sacko Kamishna wa Tume ya Uchumi Vijijini na Kilimo ya Umoja wa Afrika.

"Katika Afrika Kusini mwa Jangwa la Sahara, mabadiliko ya hali ya hewa yanaweza kupunguza zaidi pato la taifa (GDP) kwa 3% kufikia 2050. Hii inatoa changamoto kubwa kwa kukabiliana na hali ya hewa na hatua za ustahimilivu kwa sababu sio kwamba tu hali ya halisi inazidi kuwa mbaya, lakini pia idadi ya watu wanaoathirika inaongezeka," alisema katika dibaji.

Jumbe kuu

Halijoto: Mwelekeo wa ongezeko la joto wa miaka 30 wa 1991-2020 ulikuwa wa juu zaidi kuliko kipindi cha 1961-1990 katika maeneo yote ya Afrika na juu zaidi kuliko mwelekeo wa 1931-1960. Afrika imekuwa na joto kwa haraka zaidi kuliko wastani wa joto duniani juu ya ardhi na bahari kwa pamoja. Mwaka wa 2020 uliorodheshwa kati ya mwaka wa tatu na wa nane wa joto zaidi katika rekodi kwa Afrika, kulingana na seti ya data iliyotumika.

Kupanda kwa kina cha bahari: Viwango vya kupanda kwa kina cha bahari kwenye ukanda wa tropiki na Atlantiki ya Kusini na pwani ya Bahari ya Hindi ni vya juu kuliko kiwango cha wastani cha kimataifa, kwa takriban 3.6 mm/mwaka na 4.1 mm/mwaka mtawalia. Viwango vya bahari kwenye ufuo wa Mediterania vinaongezeka kwa kasi ambayo ni takriban 2.9 mm/mwaka chini kuliko wastani wa kimataifa.

Barafu: Hivi sasa, ni milima mitatu tu barani Afrika yenye kilele cha barafu - Mlima Kenya (Kenya), Milima ya Ruwenzori (Uganda) na Mlima Kilimanjaro (Jamhuri ya Muungano wa Tanzania). Ingawa barafu hizi ni ndogo sana kuwa hifadhi kubwa za maji, zina umuhimu mkubwa wa kitalii na kisayansi. Viwango vyao vya kupungua vya sasa ni vya juu kuliko wastani wa kimataifa. Ikiwa hali hii itaendelea, itasababisha kushuka kabisa kwa theluji ifikapo miaka ya 2040. Mlima Kenya unatarajiwa kupunguka kwa miaka kumi ya hivi karibuni, jambo ambalo litaifanya kuwa mojawapo ya safu za milima ya kwanza kupoteza barafu kutokana na mabadiliko ya hali ya hewa yanayosababishwa na binadamu.

Kunyesha: Mvua ya juu kuliko ya kawaida - ikiambatana na mafuriko - iliyoenea katika Sahel, Bonde la Ufa, eneo la kati la mto Nile na kaskazini-mashariki mwa Afrika, bonde la Kalahari na mkondo wa chini wa Mto Kongo.

Hali ya ukame ilienea katika pwani ya kaskazini ya Ghuba ya Guinea na kaskazini-magharibi mwa Afrika na kando ya sehemu ya kusini-mashariki ya bara hili. Ukame nchini Madagaska ulisababisha janga la kibinadamu.

Matukio yenye athari kubwa: Kulikuwa na mafuriko makubwa katika maeneo mengi ya Afrika Mashariki. Nchi zinazoripoti kupoteza maisha au idadi kubwa ya watu waliohama makazi yao zinajumuisha Sudan, Sudan Kusini, Misri, Somalia, Kenya, Uganda, Chad, Nijeria (ambayo pia ilikumbwa na ukame katika sehemu ya kusini), Nijer, Benin, Togo, Senegal, Côte d' Ivoire, Kameroon na Burkina Faso. Maziwa na mito mingi ilifikia viwango vya juu, ikijumusha Ziwa Victoria (mwezi Mei) na Mto Nijer huko Niamey na Blue Nile huko Khartoum (mwezi Septemba).

Uhaba wa chakula: Athari zilizochangiwa za mizozo ya muda mrefu, ukosefu wa utulivu wa kisiasa, mabadiliko ya hali ya hewa, milipuko ya wadudu na majanga ya kiuchumi, iliyochochewa zaidi na athari za ugonjwa wa virusi vya korona (COVID-19), zilikuwa vichochezi muhimu vya ongezeko kubwa la uhaba wa chakula. Uvamizi wa nzige wa jangwani wa viwango vikubwa, ambao ulianza mnamo 2019, uliendelea kuwa na athari kubwa Mashariki na Pembe ya Afrika mnamo 2020.

Uhaba wa chakula huongezeka kwa asilimia 5-20 kwa kila mafuriko au ukame katika Afrika Kusini mwa Jangwa la Sahara. Kuzorota kwa afya na kuenda kwa watoto shuleni kunaweza kupunguza mapato kwa muda mrefu na ukosefu wa usawa wa kijinsia. Mnamo mwaka wa 2020, kulikuwa na ongezeko la karibu 40% la watu walioathiriwa na uhaba wa chakula ikilinganishwa na mwaka uliopita.

Uhamisho: Takriban 12% ya watu wapya waliohama makazi yao duniani kote walitokea katika eneo la Mashariki na Pembe ya Afrika, kukiwa na zaidi ya watu milioni 1.2 waliohama makazi yao kutokana na maafa na karibu watu 500,000 waliohama makazi yao kutokana na mizozo. Mafuriko na dhoruba zilichangia zaidi katika uhamisho wa ndani unaohusiana na maafa, ikifuatiwa na ukame.

Uwekezaji: Katika Afrika Kusini mwa Jangwa la Sahara, gharama za kukabiliana  na mabadiliko zinakadiriwa kuwa dola za Marekani bilioni 30-50 (2-3% ya pato la taifa la kikanda (GDP)) kila mwaka katika mwongo ujao, ili kuepuka gharama kubwa zaidi za misaada ya ziada ya maafa. Maendeleo yanayostahimili hali ya hewa barani Afrika yanahitaji uwekezaji katika miundombinu ya hali ya hewa, maji na mifumo ya tahadhari ya mapema ili kujiandaa kwa matukio ya hatari yenye athari kubwa.

Ilani ya mapema: Uchunguzi wa kila nyumba uliofanywa na Shirika la Fedha la Kimataifa (IMF) nchini Misri, Malawi, Mali, Nijer na Jamhuri ya Muungano wa Tanzania uligundua, miongoni mwa mambo mengine, kwamba kupanua upatikanaji wa mifumo ya tahadhari ya mapema na taarifa kuhusu bei ya chakula na hali ya hewa (hata kwa jumbe za maandishi au za sauti kuwafahamisha wakulima wakati wa kupanda, kunyunyizia maji au kurutubisha, kuwezesha kilimo kinachozingatia hali ya hewa) kina uwezo wa kupunguza uwezekano wa uhaba wa chakula kwa asilimia 30.

Ukabilifu: Utekelezaji wa haraka wa mikakati ya kukabiliana barani Afrika utachochea maendeleo ya kiuchumi na kutoa ajira zaidi ili kusaidia ufufuaji wa uchumi kutokana na janga la COVID-19. Kufuatia vipaumbele vya pamoja vilivyoainishwa na Mpango wa Utekelezaji wa Ufufuaji wa Kijani wa Umoja wa Afrika kungewezesha kufikiwa kwa ufufuaji endelevu na wa kijani wa bara kutokana na janga hili huku pia kuwezesha hatua madhubuti za hali ya hewa.

Uzinduzi wa ngazi ya juu

Hali ya Hali ya Hewa Barani Afrika itazinduliwa katika hafla ya ngazi ya juu ambayo itaangazia uhitaji wa hatua za haraka za mabadiliko ya hali ya hewa barani Afrika na uratibu na utekelezaji wa mifumo ya kimkakati inayohusiana na mabadiliko ya hali ya hewa kusaidia maendeleo ya kijamii na kiuchumi ya bara hili.

Prof. Petteri Taalas, Katibu Mkuu wa WMO, Mheshimiwa Josefa Sacko, Kamishna wa Uchumi wa Vijijini na Kilimo wa Tume ya Umoja wa Afrika na Dkt. Vera Songwe, Katibu Mtendaji wa Tume ya Umoja wa Mataifa ya Uchumi ya Afrika (UNECA) watatoa taarifa za ufunguzi, na kufuatiwa na mjadala wa ngazi ya juu.

WMO ingependa kuwashukuru washirika wote wa kimataifa na wataalamu binafsi waliochangia. Orodha kamili imetolewa katika ripoti.